Күскениң шинчилели

(Саая Өдербей Бызаа-Каракович ыткан)
 
Бир-ле эртен Күске дош кырлап кежип чыткаш, дайгактааш, барып ушкан. «Бо дош деп чүвениң күштүүн аа!» — дээш, көрүп олурарга, хүннүң чылыынга эстип турар болган.
— Уваа, хүн кончуг мөге чүве турган чүл — дээш, көрүп олурарга, булутка дугладыптар болган.
— Ындыг эвес, булут күштүг чүве турган чүл — дээш, бедик даг бажындан көрүп олурарга, булут дээрге, хат кайнаар-ла кага-дыр, ооң кара аайы-биле ынаар көжүп чоруп турар болган.
— Чок, хат күштүг болбааже аан, моң — дээш, хат хадыырын манап көрүп олурарга, бичии чүвелерни коргудуп, силгип, үрей шаап турза-даа хая-дашты, тайга-сынны угбас болган.
— Чүү-даа канчаар, хая-даш, тайга-сын кончуг күштүг чүве эвеспе, моозу — дээш, күжүр Күске шинчилел көрүп олурарга өрге, тарбаган үңгүр кылып ойнап турар — мындыг болган.
— Карак, сүлде-ле бо! Өрге, тарбаган ушчок күштүг амытан-дыр ийин, моң — дээш, көрүп олурарга, кижиден коргар, өлүртүп кааптар болуп-тур.
— Эжен сүлде, эдер-деңгер-ле бо! Бо кижи деп амытаныңар кончуг шүүлген чүве эвес ыйнаан — дээш, хөй-ле кижилиг черлер дилеп чоруп каап-тыр.
Ол-ла ынчап чорааш, бир-ле улуг хүрээ чөрге чедип келген.
Кижилерни көрүп турарга, бурганга чүдүп-тейлеп турар — мындыг болган.
— Хувурай бер, бурган кончуг күштүг амытан эвес ый­наан — дээш, бурганга чеде бергеш:
— Бо-ла өлүг, дириг амытаннарда сенден күштүг чүве чок чүве-дир аа, бурган? — деп айтырган. Бурган ыыттаваан.
— Бо кандаай чоор, дүлей чүве бе? — дээш, оон-даа дыңналдыр айтырган. Ыыттаваан.
Ам мырыңай бар-ла турган күжү-биле алгырып айтырган База ыыттаваан.
— Элдептиин аа! Азы кижиден өске чүве-биле чугаалашпас чүве бе? — дээш, долгандыр маңнагылааш, көрүп турарга, анаа-ла бир хола, чес, малгаш, саазын чүү-хөө чүвелерден холуксаалап туруп кылган, хей хоозун чүве болган.
— Ээ-че, хувурай бер, ай-ана, кижилерниң чүдүп чоруур бурган деп чүвези-даа хей чүве-дир, мооңар. Шаа кээрге, биле-ле бээрлер ыйнаан, че, мен хеөкүйде чүү боор, маңаа чурттай-ла бербес мен бе — дээш, улустуң бурганга салган эът-чемин, үс-саржаан ижип. чип, ооң хос холургай бажының иштинге уя туткаш, чурттай берип-тир оо!